Gut hastalığı, en sık ayak eklemlerinde ataklar şeklinde şiddetli ağrı yapan bir romatizmal hastalıktır. Tipik gut atağı, çoğunlukla sabaha karşı uykudan uyandıran, tutulan eklemde kızarıklık, şişlik, aşırı hassasiyet yapan, hastanın basamadığı, yürüyemediği, çorap ayakkabı giyemediği bir tablodur. Çoğunlukla tek bir eklemi tutar. Tipik atak yaklaşık 1 hafta içinde sonlanır, ama aylar sonra tekrar başlayabilir. En sık 50 yaş civarı erkeklerde görülür. Menapoz öncesi kadınlarda nadirdir, ancak menapoz sonrası kadınlarda görülme sıklığı artar. Aile bireylerinde gut öyküsü olması hastalık riskini artırır. Kandaki ürik asitin yüksek olması gut hastalığı için risk oluşturur. Bu yüzden, ürik asit yükselmesine sebep olan alkol tüketimi, şişmanlık, aşırı et tüketimi gibi durumlar gut hastalığı için riski oluşturur. Ayrıca daha önce atak geçirmiş olan kişilerde aşırı et tüketimi, aşırı alkol alımı, yeni atağı başlatabilir.
Gut hastalığı, bahsettiğimiz özellikleri ile birlikte tipik bir romatizmal hastalıktır. Bu nedenle gut teşhisindeki en önemli basamak hastanın şikayetleri ve öyküsüdür. Eğer bir hasta ani başlayan şiddetli eklem ağrısı ile başvuruyor ise, eklemde aşırı hassasiyet ve kızarıklık var ise, hasta benzer şikayetleri daha önce yaşamış ve günler haftalar içinde düzelmiş ise gut akla gelmelidir. Aşırı et tüketimi veya alkol alımı bu ağrıları tetikliyor ise, hasta idrar söktürücü gibi ürik asiti yükselten bir ilaç kullanıyor ise, gut düşünülmelidir. Yapılan testlerde hastanın kanında ürik asit yüksek bulunmuş ise bu da gut teşhisini destekleyen önemli bir bulgudur. Kesin tanı ağrılı eklemden sıvı çekilip özel bir mikroskopta incelenmesi ile mümkündür. Ancak birçok hastada tipik öykü ve ürik asit yüksekliği tanı için yeterli olabilir. Yine de toplumda ürik asit yüksekliğinin sık bulunduğu, ancak bu kişilerin çoğunda gut hastalığı gelişmeyeceği bilinmelidir. Bu yüzden her ürik asit yüksekliği ve eklem ağrısı gut olarak değerlendirilmemelidir. İncinme, zorlanma gibi mekanik nedenler de eklem ağrısı yapabilir. Toplumda kireçleme olarak bilinen osteoartrit isimli iltihapsız romatizma da eklem ağrısı yapabilir. Özellikle kilolu kişilerde zamanla ayak başparmaklarında kalınlaşma ve içe doğru yamulma gelişebilir. Bu durumlarda, özellikle dar ayakkabı giyildiğinde, uzun süre ayakta kalındığında ayak başparmaklarında ağrı ve hafif bir kızarma görülebilir. Bu kişilerde kanda ürik asit yüksek ise yanlışlıkla gut tanısı konulabilir. Gut tanısını koymak için ataklar ile seyreden, düşme, zorlanma gibi etkilerden bağımsız şiddetli eklem ağrısı görülmesi gerekir. Gut hastaları her ne kadar tutulan eklemi kullanınca daha fazla ağrı yaşarlarsa da, istirahat gut ağrısını dindirmez. Gut tanısı bazen de enfeksiyonlar ile karışır. Eklem içinde veya eklem çevresindeki mikrobik hastalıklar, eklemde kızarıklık ve ağrıya yol açabilir. Şüphede kalınan durumlarda mutlaka eklemden sıvı çekilmeli ve mikroskop altında incelenmeli ayrıca kültüre ekilmelidir. Son olarak, ürik asit özellikle ataklar döneminde normal sınırlarda kalabilir. Bu nedenle normal ürik asit gut hastalığı teşhisini dışlamaz. Eğer hastanın öyküsü ve muayenesi gut hastalığına benziyor ise, takipte ürik asit düzeyine yine de bakılmalıdır.
Gut hastalığı ataklar ile seyreder. Ancak zamanla tedavi edilmeyen hastalarda ataklar sıklaşır, hafifleyebilir, ancak süresi uzar. Bu aşamaya gelmiş hastalarda eller gibi başlangıçta tutulmayan eklemlerde de gut bulguları görülebilir, birden fazla eklemde hastalık gelişebilir. Zamanla, ürik asit eklem kemik tendon gibi dokularda birikebilir. Bu ayaklarda, dirseklerde, kulak kepçelerinde, bazen de ellerde veya başka bölgelerde görülebilir. Gut hastalığı düşündüren şikayetleri olan hastalarda, böyle birikimlerden örnekler alınabilir ve mikroskopta incelenerek gut tanısı konulabilir.
